Gemi elektriği nasıl olmalıdır sorusunda önemli olan şey elektriği sağlayan cihaz ve aletlerin ne kadar güvenli olduğudur.
Gemi elektriği nasıl sağlanır sorusunun birçok cevabı vardır. Örnek olarak bir dizel motoru ile şaft jeneratörü ile veya buhar-gaz türbini jeneratörü ile gemi elektriği üretilmesi oldukça mümkündür. Karada yapılan elektrik üretim sistemlerinden aynı olmaksızın, gemi elektrik sistemlerinde elektrik jeneratörünün nötr faz ucu topraklanmaz veya gemi gövdesine bağlanmaz. Topraklama açısından önemli bir hata gibi görünse de gemide olan ekipmanların elektriksel çevriminin tamamlanıp kullanılır durumda olması için bu bir zorunluluktur.
Gemi elektriği nasıl olmalıdır ve elektrik güç nasıl aktarılıyor öğrenmek istersek eğer gemideki elektrik panolarını incelememiz gerekmektedir. Gemideki elektrik gücünün temel niteliği düşünüldüğünde, devamlı kullanılabilirliği sağlamak için birden fazla araç kullanılır. Ana pano en az 2 bölüme ayrılır. Hem güvenlik hem de yedeklik konuları için acil durum jeneratörü yardımıyla sağlanan santralin yanı sıra kesintisiz bir güç kaynağı da kullanılır. Gemilerin ve makinalarının harcamış olduğu enerji miktarına göre jeneratör güçleri değişiklik gösterir. Gemi seyir esnasındayken tek bir dizel jeneratör ile gücü karşılanabilmelidir. Aynı işlem gemi pervanesini döndüren aşırı yüksek beygir gücüne sahip olan ana makinanın şaftına bağlı alternatör ile de sağlanabilir.
Demir çekirdek üzerinde bobinlere sarılmış halde bulunan sabit iletken seti jeneratörü oluşturur ve yaygın adı statordur. Rotor ise manyetik alan üretimini sağlayan statorun içinde dönen bir mıknatıstır. Mekanik giriş rotorun dönmesini sağlar ve bu sayede indüklenmiş bir elektromanyetik kuvvet üretir. DC akımı ile enerji verilen bir rotor sayesinde kayma halkaları ve fırçalar vasıtasıyla manyetik alan indüklenir.
Gemi elektriği nasıl olmalıdır konusunu kısaca toplayacak olursak eğer; gemilerde elektrik üretimi jeneratörler vasıtası ile sağlanır. Minimum 2 jeneratör olmakla beraber bu sayı geminin büyüklüğüne ve maksimumda harcadığı güce göre değişir. Mesela bir gemi için jeneratör seçiminin yapılmasında birçok etken vardır. Geminin seyir esnasında harcadığı gücü tek bir jeneratör karşılayabilmelidir bunu dizel jeneratörler yardımı ile yapabilir veya geminin pervanesini döndüren çok yüksek beygir güçlü ana makinasının şaftına bağlanan bir alternatör ile de sağlayabilir. Limanlarda gemilerin elektrik sarfiyatları bir hayli artmaktadır. Dökme yük taşıyan gemiler yüklerini kendi üzerlerinde bulunan vinçler ile boşalttıkları zaman 2 jeneratör paralel çalıştırılmakta 3 jeneratör var ise biri herhangi bir arıza durumuna karsı yedek tutulmaktadır. Bu vinçlerin ortalama büyüklükteki bir gemi için bir tanesinin harcadığı güç aşağı yukarı 300kw kadar olmakta ve bu vinçler de gemide minimum 5 adet bulunacağı için 5×300 kilovat ekstra yük anlamına gelmektedir. Bu jeneratörlerin dizellerinin tüm alarm ve acil kapanma sistemlerinin düzgün bir şekilde çalışmasından gemi elektrikçisi sorumludur. Ayrıca paralel jeneratör çalıştıran her işletmede önemli olduğu gibi ters akım, aşırı akım, yüksek frekans, yüksek voltaj gibi sisteme zarar verebilecek her turlu arızanın alarm ve otomatik acil kapatma sistemlerinde çalışırlığı gemi elektrikçisinin sorumluluğundadır.
Gemilerde Güç Dağıtımı Nasıl Olur?
Gemi elektriği nasıl olmalıdır ve güç dağıtımı nasıl yapılır onu inceleyelim. Gemi makineleri doğrudan ana panoya bağlanamaz. Çok az miktarda güç tüketen küçük motorlar ve diğer cihazlar vardır. Güç dağıtımını verimli bir şekilde gerçekleştirilmesi son derece önemlidir. Bu işlem farklı bileşenlerden meydana gelen güç dağıtım sistemi ile sağlanır. Bu bileşenleri genel olarak inceleyecek olursak: Gemi jeneratörü; ana taşıyıcı ve alternatörden oluşur. Anahtar kartı; dizel jeneratörden güç alır, bölüm kartlarına ve motor kartlarına toplu güç sağlar. Yükün bir noktadan diğer bir noktaya taşınmasına izin veren baralar bulunur. Herhangi bir arıza durumunda çalışan devre kesiciler güvenliği sağlar. Makinelerin emniyeti için bulunan sigortalar acil durumlarda devreye girer. Yüksek ve alçak dağıtım bölümlerini bağlamak için transformatörler kullanılır. Elektrik dağıtım sistemi genellikle 440 V’da çalışır. 6600 V’luk büyük tesisler de mevcuttur. Dağıtım sistemi üç kabloludur. Sistemde toprak arızası olduğunda direksiyon kutusu gibi temel parçaların kaybolma ihtimali vardır. Bu sebeple yalıtılmış sistem topraklı sisteme göre daha sık tercih edilir. Dağıtım sisteminin ana santralinde ana ve acil durum panoları, güç paneli panoları, motor kontrolörleri, aydınlatma ve küçük güç paneli panoları temel elemanlar olarak bulunur. Sistem tasarımı, normal çalışma koşullarında güç ana panodan dağıtılacak şekilde tasarlanmıştır. Ana pano, ana makine dairesi veya makine kontrol odasında, güç dağıtım sisteminin merkezine yakın olarak bulunur. Bu yerler ise genellikle geminin güvertesinin altındadır.
Gemilerde Acil Durum Sistemi
Gemi elektriği nasıl olmalıdır sorusunda elektrik sistemi kadar önemli olan bir diğer başlık ise gemi acil durum sistemidir. Navigasyon, güvenlik, acil aydınlatma gibi sistemler farklı yerlere dağıtılmış paneller ile acil durum panosundan sağlanır. Bu paneller güvertenin üzerinde konumlanacak şekilde yerleştirilir. Tehlike teşkil edecek bir sorunda acil durum jeneratörü devreye girer. Acil durum jeneratörü ve acil durum panosu ana makine alanından ayrılmış, ayrı bir alanda güvertenin üzerinde bulunur. Yangın sırasında havalandırma ve akaryakıt ekipmanlarını kapatmak için özel koruyucu sistemler kullanılır. Bu gibi durumlarda (yangın, sel vb.) acil anahtar kartı ihtiyaç duyulan ekipman ve makinelere güç sağlar. Acil durum anahtar kartı, ana anahtar kartından beslemeyi alır. Ana jeneratörler arızalandığında, ana şalter kartı beslemesini kaybeder ve bu durum acil durum jeneratörünün otomatik bir şekilde devreye girmesini sağlar. Böylece geminin ve personelin güvenliğini sağlamak için her koşulda kritik ekipman ve makine hizmeti sağlanır.
Gemilerde Topraklama Sistemi
Gemi elektriği nasıl olmalıdır ya da nasıl yapılır diye soracak olursak atlamamız gereken bir konu da topraklama sistemidir. Topraklama işleminde öncelik olarak gemi içindeki cihazlar topraklanır. Cihazlarda bulunan toprak hatları ana dağıtım panosunun toprak hattına bağlanır. Buradan teknenin su hattının altında bakır alaşımlı metal levhaya bağlanır. Bu levha deniz suyuna karşı oldukça dayanıklıdır. Bir diğer topraklama türü ise statik elektriğe karşı topraklamadır. Sürtünme sayesinde meydana gelebilecek statik elektriği topraklamak için uygulanır.